مشکلات رایج سیستم ترمز خودرو

ترمز یکی از قسمت های اصلی تمامی خودرو ها است و باید اهمیت ویژه ای به آن بدهید، زیرا در صورت خرابی می تواند خسارت های بسیار سنگین و جبران ناپذیری به دنبال داشته باشد. برای هر راننده ای واجب است که اطلاعاتی در مورد سیستم ترمز ماشین داشته باشد تا بتواند در صورت بروز مشکلات احتمالی آنها را بر طرف نماید. ایراداتی نظیر دیسک چرخ تاب خورده، لوله ی روغن ترمز سوراخ شده و یا صداهای ناشی از ترمز گیری از شایع مواردی است که ممکن است با آن مواجه شوید. اما قبل از آن لازم است با سیستم ترمز و نحوه عملکرد آن آشنا شوید.

نحوه عملکرد سیستم ترمز خودرو

یکی از مهم‌ترین سئوالات مطرح شده برای هر کسی، این است که چطور با یک نیروی ساده که همانا فشردن پا روی پدال ترمز است، ماشینی با این وزن و در سرعت بالا متوقف می‌شود؟ بر اساس قواعد فیزیکی اینرسی سکون و حرکت، وقتی جسمی در حالت سکون یا حرکت است، مادامی که نیرویی به آن وارد نشده و درگیر مقاومتی نشود، به سکون یا حرکت خودش ادامه می‌دهد. به این منظور، برای غلبه بر اینرسی حرکت، باید نیرویی بیشتر و مقاومتی بیشتر وارد شود. چطور است که یک حرکت ساده پا روی پدال، چنین نیرویی را ایجاد می‌کند؟

متخصصان با طراحی‌های خاصی که در سیستم‌های مختلف ترمز ایجاد کرده‌اند، عملا نیروی اولیه وارد شده به پدال ترمز را، چند برابر می‌کنند تا قادر به کاهش سرعت یا توقف اتومبیل باشد. مهندسان به این منظور از اصول مزیت مکانیکی (اهرم) و افزایش نیروی هیدرولیکی سود می‌برند تا نیروی اولیه وارد شده را، افزایش داده و چند برابر کنند. طبق اصل مزیت مکانیکی، نیرویی که ماشین بر جسم وارد می‌کند چند برابر نیرویی است که ما بر ماشین وارد می‌کنیم. در اهرم‌ها، مزیت مکانیکی از نسبت طول بازوی محرک به طول بازوی مقاوم به دست می‌آید.

با دستکاری این نسبت، عملا نیروی وارد شده چند برابر می‌شود تا قادر به توقف خودرو باشیم. همچنین طبق قواعد هیدرولیک، نیرو از طریق یک سیال تراکم‌ناپذیر که غالبا در بیشتر خودروها روغن ترمز است، منتقل می‌شود و منجر به ترمزگیری در چرخ‌ها می‌شود. در سیستم‌های هیدرولیک و با استفاده از قانون پاسکال، عملا نیروی خروجی به مضربی از نیروی ورودی تبدیل می‌شود. یک قانون ابتدایی در هیدرودینامیک می‌گوید که تغییر فشار در هر نقطه از یک سیال تراکم‌ناپذیر، به همه نقاط و سطح سیال انتقال می‌یابد.

در ویدیو زیر نحوه عملکرد سیستم ترمز به صورت کامل توضیح داده شده است.

در مقایسه با سایر بخش‌های اتومبیل‌های امروزی، نحوه کارکرد سیستم ترمز بسیار ساده است. در این سیستم با فشردن پدال ترمز، روغن به سیلندر اصلی منتقل می‌شود. از طرفی به این فرآیند تقویت کننده خلاء نیز گفته می‌شود. تقویت کننده خلاء با توجه به میزان فشار بر روی پدال، مقدار روغن انتقالی و فشار وارد شده به روتور را کنترل می‌کند و قطعا بدون آن فرآیند ترمزگیری بسیار سخت و پیچیده می‌شد.

خودروهای امروزی معمولا از دو ست ترمز برای چرخ‌های جلو و عقب استفاده می‌کنند. مایع ترمز هیدرولیک پس از فشردن پدال به سیلندر اصلی منتقل شده و سیلندر به شکلی یکنواخت مایع را بین هر چهار چرخ توزیع می‌کند. البته این نوع سیستم از لحاظ ایمنی نیز عملکرد بهتری داشته و در صورت وجود مشکل در سیستم، توانایی توقف اتومبیل را خواهد داشت. از لحاظ فنی، با منتقل شدن مایع هیدرولیک یا همان روغن به کالیپر، لنت یا کفش ترمز به روتور چسبانده شده و سبب توقف اتومبیل و یا کاهش سرعت آن می‌شود.

اگر ترمز خودرو کار نکند چه کنیم؟

انواع سیستم ترمز خودرو

معمولا سیستم‌های ترمز خودرو دارای اساس کار مشابهی هستند. اصلی‌ترین عملکرد سیستم ترمز اعمال نیرو به چرخ‌ها بوده تا به وسیله اصطکاک از ادامه حرکت خودرو جلوگیری کنند.

ترمز دیسکی

در ترمز دیسکی (Disc Brake) به‌جای کاسه ترمز از قطعه‌ای با عنوان دیسک چرخان استفاده می‌شود. این دیسک به همراه چرخ حرکت می‌کند و به‌جای کفشک‌ها نیز از یک جفت لنت ترمز مسطح استفاده می‌شود. هنگام ترمزگیری نیز این لنت‌ها به دیسک ترمز فشار وارد می‌کنند و موجب توقف خودرو می‌شوند.

ترمز کاسه ای

مکانیزم و عملکرد ترمزهای کاسه‌ای بسیار ساده است. ترمزهای کاسه‌ای با فشار دادن دو کفشک (لنت ترمز) درون درام کار می‌کنند. شما با فشردن پدال ترمز با استفاده از نیروی هیدرولیکی و گریز از مرکز، این دو لنت را به دیواره داخلی درام در حال چرخش فشار می‌دهید. اقدام بالا باعث ایجاد اصطکاک شده و سرعت درام را کاهش می‌دهد که در نهایت باعث ایستادن خودرو می‌شود.

ترمز هیدرولیک

در این نوع سیستم مکانیزم و نحوه کار ترمز بر روی مایع ترمز، سیلندر و اصطکاک است. با ایجاد فشار در داخل سیستم از طریق پدال ترمز آن را مجبور می کند تا از حرکت چرخ ها جلوگیری کند.

ترمز مکانیکی

عملکرد ترمز مکانیکی به این صورت است که با فشار دادن پدال توسط راننده، نیروی مکانیکی تولید شده با کمک یک کابل واسط به کفشک منتقل می‌شود. توجه داشته باشید که کفشک در واقع همان لنت ترمز است؛ اما تفاوت آن، ایجاد اصطکاک با سطح داخلی محفظه‌ کاسه‌ای است که در درون آن قرار گرفتند. در حالی که لنت در نوع هیدرولیکی با سطح دیسک اصطکاک دارد.

ترمز بادی یا پنوماتیک

در ترمز پنوماتیک، یک مخزن ذخیره هوای فشرده (تانک باد) وجود دارد که هوای فشرده درون آن توسط یک کمپرسور تأمین می‌شود. نیروی ترمز گیری نیز توسط فشار حاصل از هوای فشرده ایجاد می‌شود. به این ترتیب برای ایجاد فشار بر روی لنت‌ها به‌جای بهره‌گیری از فشار روغن، از فشار باد استفاده می‌شود به‌طوری که با فشردن پدال ترمز، سوپاپ کنترل ترمز باز شده و هوا اجازه ورود به درون بوسترهای ترمز جلو را پیدا می کند.

همچنین هوا از طریق لوله‌های کوچک‌تری به بوستر چرخ‌های عقب نیز منتقل می‌شود. در سیستم ترمز بادی بر روی هر چرخ یک عدد بوستر نصب می‌شود که در بسیاری از خودروهای تجاری می‌توان آن‌ها را بر روی محور عقب دید.

مشکلات رایج در سیستم ترمز خودرو

درگیر بودن دائمی لنت ترمز با سطح دیسک ترمز

کالیپر ترمز قطعه ای است که سبب می‌شود لنت ترمز با دیسک چرخ درگیر شود و خودرو متوقف شود. اگر نگهدارنده و پین‌های گیره‌ی ترمز که پیستون‌ها بر روی آن قرار دارند خراب شوند، باعث می‌شود که لنت‌ها و دیسک ترمز دائماً درگیر شوند. در این حالت معمولاً خودرو به یک سمت کشیده می‌شود. این مشکل سبب می‌شود که حرارت لنت ترمز و دیسک چرخ بیش از اندازه بالا رود و به سرعت فرسوده گردد. همچنین بر اثر چسبندگی لنت‌ها و دیسک، شتاب گیری خودرو نیز تحت تأثیر قرار می‌گیرد.

درگیر بودن دائمی لنت ترمز با سطح دیسک ترمز بیشتر از یک مشکل کوچک است و این ایراد می‌تواند مشکلات زیادی را به همراه داشته باشد، بنابراین در صورت وجود همچنین مشکلی باید به سرعت نسبت به رفع آن اقدام کنید.

كم بودن سطح روغن ترمز در مخزن

در مرحله اول اين اتفاق مي تواند به دليل كم شدن حجم گوشت لنت ترمز باشد كه با كم شدنش به علت فشار روغن در پشت آن سطح روغن داخل مخرن پايينتر مي آيد. بهتر است ابتدا اندازه لنت های ترمز چك شوند. اگركه لنت ها حجم گوشت مناسبی داشتند همچنان احتمال نشتي در سيستم ترمز وجود خواهد داشت و بايد همه قسمت ها از جمله مجموعه نگه دارنده پيستون هاي ترمز بر روي ديسك ، شلنگ ها و لوله هاي ارتباطي و سيلندر اصلي ترمز چك شود و قطعات معيوب عوض گردد.

در صورت رخ دادن نشتي در سيستم ترمز وسيله نقليه را نگه دارید. كم بودن سطح روغن ترمز در اغلب خودرو ها بوسیله علامت چراغي در پشت آمپر (معمولا روشن شدن چراغ ترمز دستي) به راننده اطلاع می رساند. اين علامت چراغ دستور خود را از سنسور كنترل كننده سطح روغن درون مخزن مي گيرد.

در همین رابطه می توانید مقاله “علائم هشدار خودرو” را نیز مطالعه نمایید.

تاب برداشتن دیسک صفحه ترمز

فشار زیاد به دیسک ترمز می‌تواند باعث تاب خوردگی در سطح دیسک شود. رانندگی آفرود و رانندگی درسطوح سخت مانند کوه یا بکسل کردن خودروهای دیگر همگی از عواملی هستند که باعث ایجاد تاب خوردگی در دیسک‌ها می‌شود. حتی مواردی نظیر پارک کردن در محل‌هایی که سیستم‌های خودکار آب‌پاش خیابانی از آن می‌گذرد، می‌تواند باعث ایجاد این مشکل شوند. زیرا پاشیدن آب سرد به دیسک‌ها باعث تغییر ناگهانی حرارت شده و منجر به تاب‌خوردن دیسک چرخ‌ها می‌شود. دیسک‌های تابدار معمولاً باعث ایجاد مشکل در فرمان خودرو و لرزش در زمان ترمزگیری می‌شوند و خودرو مسافت طولانی‌تری را برای متوقف شدن طی می‌کند.

پايين بودن پدال ترمز

در خودروهايي كه سيستم ترمز كاسه اي برای چرخ هاي عقب دارا هستند، چنانچه كفشك هاي ترمز درون کاسه زنگ زده شده باشد و يا به حالت نامنظم سايش داشته باشند، سبب اين مشکل شده و ترمز در زمان دیرتر از حالت معمول فعال خواهد شد. البته علت دیگری هم مي تواند داشته باشد و آن به وجود آمدن نشتي در سيستم ترمز است كه بايد همه سيستم از نظر درز کردن نشتي بازبيني و اگر لازم شد تعمير شود. حال اگر مشکل شما کفشک ها بود براي رفع كامل اشکال، بهتر است كفشك ها تميز و يا تعويض شوند اما تنظيم كفشك ها به صورت موقتي مي تواند اين مشكل را حل كند.

دود ترمزها

خروج دود از سوی لنت ترمزها می‌تواند بر اثر شرایط خیلی خطرناکی ایجاد شده باشد. مشاهده‌ی دود در ترمزها به این معنی است که لنت ترمز حرارت بالایی پیدا کرده و در حال سوختن است و یا اینکه چیزی بر روی ترمزها چکه می‌کند. همچنین ممکن است لنت‌ها برق افتاده باشند (آیینه شدن لنت ترمز) و این مشکل بر عملکرد صحیح ترمزها اثر گذاشته است.

سو‌ت كشيد‌ن تر‌مز در ز‌مان ترمز‌گيري

صد‌اي سو‌ت در موقع ترمز گير‌ي مي توا‌ند دلایل مختلفي داشته باشد‌. برای مثال مي تواند ناشي از لرز‌ش بين لنت ها‌ي تر‌مز و گير‌ه نگهدا‌رنده پيستون ها و يا ارتباط بين لنت ها با خود ديسك با‌شد. لنت ها‌ي ترمز آز‌بستی با غير آز‌بستي ها و سرا‌ميكي ها صدا‌ي بالاتره توليد مي كنند. البته معمولا با تعويض لنت هاي قديمي با جديد مشكل حل خواهد شد. لنت ها‌ي الیافی و غیر فلزی كم صد‌اترين لنت ها در میان انواع لنت ها‌ي ترمز هستند. در بر‌خي زمان ها نيز ديسك كمي لبه دار شده و باعث ايجا‌د صد‌ا در زمان ترمزگير‌ي مي شود. مي توا‌ن با نصب لايه هاي صداگير در پشت لنت ها، ما‌ليدن مقداري گر‌يس مخصوص تر‌مز و اسپر‌ي كرد‌ن تر‌كيب كلو‌ئيدي خا‌صي كه مخصوص صدا‌گيري ترمز است به رو‌ي ديسك ها، اين صد‌ا را كم کرد يا از بين برد.

نشتی روغن ترمز

زمانی که به عنوان مثال طول عمر لنت ترمز به پایان می‌رسد، شما این اتفاق را می‌توانید احساس کنید و حتی تا یک بازه زمانی نیز، کارایی خود را از دست نمی‌دهد. اما نشتی روغن ترمز مشکلی است که اگر به آن رسیدگی نشود، سیستم ترمزگیری خودرو به طور کلی عملکرد خود را از دست می‌دهد. همین دلیل باعث شده تا این ایراد، در لیست یکی از پرمخاطره ترین مشکلات رایج در سیستم ترمز خودرو ها قرار بگیرد.

زمانی که شما پای خود را روی پدال ترمز فشار می‌دهید، در حقیقا این روغن ترمز است که باعث انتقال نیرو از پدال به لنت ها شده و باعث توقف خودرو می‌شود. هنگامی که این مایع شروع به نشت می‌کند، پدال به فشردگی بیشتری برای انتقال مایع نیاز دارد. نشتی اگر به طور تخصصی برطرف نشود، می‌تواند منجر به از کار افتادن کامل سیستم ترمز گردد.

مشکلات شلنگ روغن ترمز

شلنگ معیوب یا آسیب دیده در سیستم ترمز می تواند باعث شود تا کالیپرها به صورت یکنواخت و صحیح کار نکنند. در نتیجه‌ی این مشکل هنگام ترمزگیری خودرو به یک طرف منحرف می‌شود. اگر در هنگام ترمزگیری شما با این اتفاق مواجه شدید، هرچه زودتر باید سیستم ترمز خود را بررسی کنید. در بعضی مواقع فشار روغن ترمز در کالیپر خودرویی که شلنگ‌های آن ایراد دارد، به خوبی منتقل نمی‌شود و ایجاد مشکل می‌کند.

لرزش در زمان ترمزگیری

یکی از مهمترین مشکلات سیستم ترمز، لرزش پدال در زمان ترمزگیری می باشد. لازم به ذکر است نباید در زمان ترمز گرفتن شما هیچ لرزشی روی پدال احساس کنید، بنابراین در صورت مشاهده این مورد حتما به ترمز ماشین خود شک کنید.

لرزش پدال معمولا به خاطر تاب برداشتن روتور رخ می دهد که در این مواقع شما شاهد کاهش عملکرد ترمز گیری و لرزش زیر پای خود خواهید بود. توصیه می شود در صورتی که در زمان ترمز گرفتن پدال ترمز شروع به لرزش می کند، برای جلوگیری از مشکلات بیشتر حتما سیستم ترمز را بررسی کنید.